Covid-19 ve FIP Hastalığı

Koronavirüsler daha öncesinde de var olan ve insanlara zararsız olduğu düşünülen virüslerdir. Sars ve Mers virüslerinden sonra,Aralık ayında bir pandemi ile tekrar ortaya çıkan koronavirüsler dünyayı tehdit etmiş ve insanları da zor durumda bırakmıştır. Covıd-19, ilk olarak Çin’in WuhanEyaleti’nde ortaya çıkmıştır. Solunum yolu enfeksiyonu belirtileri taşımaktadır. Bunlar ateş, öksürük, nefes darlığı vb. belirtiler olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu virüs başlangıçta Çin ve eyaletlerinde çıkmış olsa da insandan insana yayılarak diğer ülkelere de sıçramış ve birçok kişinin ölümüne yol açmıştır. Koronavirüsler, aslında insanlar ve hayvanlarda hastalıklara neden olan bir virüs topluluğudur. İnsanlarda soğuk algılığından tutun, Orta Doğu Solunum Sendromu (MERS) ve Şiddetli Akut Solunum Sendromu (SARS) gibi daha şiddetli hastalıklara kadar solunum yolu enfeksiyonlarına neden olmaktadır. Covıd-19’a da SAR-CoV-2 virüsünün neden olduğu ifade edilmiştir. Covid-19’un yayılmasıyla birlikte hayvanlarında bu pandemi içerisindeki rolü tartışılmaya başlanmıştır. Virüsün evcil hayvanlarımızdan insanlara geçtiğine dair birçok söylemde çıkmıştır. Öncelikle belirtilmelidir ki birçok çalışmada da ortaya konulduğu üzere, hayvandan hayvana geçişin mümkün olduğu gösterilmiştir. Ancak virüsün hayvandan insana bulaştığına dair hiçbir kanıt bulunmamıştır. Son yapılan çalışmalar incelendiğinde ise, virüslerin kedi ve köpeklerden insanlara geçmediğine dair kanıtlara ulaşılmıştır. Yapılan tüm çalışmalar gerek doğal gerekse deneysel olarak virüsün bulaşımının insanlardan hayvanlara doğru olduğunu göstermiştir. Koronavirüsler, çeşitli kuşlar, kedi ve köpekler gibi evcil hayvanları veya büyük hayvanları da etkilemektedir. Evcil hayvanlarımızın covıd-19 olan bir kişiden SARS-CoV-2 virüsünü aldığı doğrulanmıştır. Ayrıca laboratuvar çalışmaları incelendiğinde de kedilerin SARS-CoV-2’ye en duyarlı türler olduğu belirtilmiştir. Çinli birçok araştırmacı da yaptığı çalışmada köpeklerin SARS-CoV-2'ye karşı dirençli olduğunu ancak kedilerin daha duyarlı ve hassas olduğu sonucuna ulaşmıştır. Yani kediler covid-19 virüsünü kapabilir ve başka kedilere de bulaştırabilir. Kediler ve COVID-19 Koronavirüs, insanların dışında kedilerde de sıklıkla karşılaşılan bir virüstür. Kedisi olan birçok kişi, kedilerin daha önceden de koronavirüse yakalandığını bilmektedir. Ancak Dünya Hayvan Sağlığı Örgütü, tarafından hayvanların kendilerinin hastalığı taşımadığını belirtilmiştir.Ayrıca Dünya Sağlık Örgütü, kedilerin COVID-19 virüsünü kapmaya en müsait hayvanlardan olduğuna vurgu yapmıştır. Aynı zamanda virüsün diğer kedilere de bulaşabileceğini ancak kedilerden insanlara bulaşabileceğine dair bir kanıtın da olmadığını aktarmıştır. SARS-CoV-2'ye duyarlılığı üzerine yapılan çalışmalarda, virüsün insanlardan hayvanlara doğru bir yayılım olduğunu desteklemektedir. Koronavirüsler dört alt türe ayrılmaktadır. Bunlar; - Alfacoronavirus - Betacoronavirus - Deltacoronavirus - Gammacoronavirus olarak sıralanmıştır. Bilinmektedir ki 1930’lu yıllardan beri çeşitli hayvan türleirndekoronavirüsler birçok hastalığa sebep olmaktadır. Bağırsak enfeksiyonu, solunum enfeksiyonu ve sinir sistemini etkileyen virüs grubu olarak tanımlanmaktadır. Hayvanlarda koronavirüsleri tedavi etmek amacıyla verilen bir ilaç bulunmamaktadır. Etkinlikleri de sınırlı bulunmasına rağmen, bazı hayvanlar için üretilmiş aşılar ise bulunmaktadır. Koronavirüs bakıldığında hayvanlarda bulunan bir RNA virüsüdür. Bu virüs, solunum sistemini, sinir sistemini ve boşaltım sistemini etkilemektedir. Kedilerinde sıklıkla karşılaştığı bir virüs çeşidi olarak karşımıza çıkmaktadır. Koronavirüslerin mutasyona uğramadığı sürece öldürücü ihtimali çok düşük olarak belirtilmektedir. Virüs kediden kediye temas yoluyla geçmektedir. Yayılım yolu ise dışkı olarak açıklanmaktadır. Kedilerin çoğu bu koronavirüsle bir kez karşılaşmaktadır. Bu oran kedilerin toplu olarak yaşam sürdüğü yerlerde artış göstermektedir. Semptomlar Nelerdir? Koronavirüs belirtileri ateş, ishal ve halsizlik şeklinde ortaya çıkmaktadır. Virüs dışkılama, dışkıyla temas ve tüy yalama şeklinde de yayılım göstermektedir. Koronavirüsler mutasyona uğramadığı sürece kediler için ölüm oranı çok düşüktür. Ancak mutasyona uğrarsa ölümcül olan FIP (FelineİnfectiousPeritonitis) hastalığına dönüşme ihtimali de bulunmaktadır. Bazı bilimsel görüşler incelenmiştir ve buna görüşlere göre de kedilerin virüsü %2 veya %10 oranında FIP hastalığına dönüştürdüğü belirtilmiştir. Mutasyonun nasıl gerçekleştiğine dair veri ise bulunmamaktadır. Özetle, koronavirüsün mutasyon geçirmiş hali olan FIP virüsü, FIP hastalığına neden olmaktadır. FIP hastalığında genel olarak aşağıdaki belirtiler görülmektedir. Ancak burada açıklanan belirtiler FIP tanısının teşhiş edilmesinde yaşanan zorluklardan dolayı veya değişkenlik gösteren klinik belirtilerden dolayı yeterli bulunmamaktadır. FIP belirtilerini genel olarak şu şekilde açıklamak mümkündür: - İştahsızlık - Kilo kaybı - Ateş - Halsizlik ve durgunluk - Karın bölgesinde şişlik meydana gelmesi - Görme sorunları, gözün sulanması ve gözde renk değişimi - Solunum sorunları - Denge sorunları - Genel psikolojik durumda değişme Ne Gibi Önlemler Alınmalıdır? - Covid-19 olan ve şüphelenen kişi, hayvanlar ile olan temasını sınırlamalıdır. Evcil hayvanı ile yakın temastan kaçınmalıdır. - Evcil hayvanlarıyla ile ilgilenirken veya oynarken eller yıkanmalıdır. - Evcil hayvanı olan kişiler, mümkün olduğunca öpmekten ve yiyecekleri onlarla paylaşmaktan kaçınılmalıdır. - Hayvanlar virüs bulgularından dolayı dezenfekte edilmemelidir. Hayvanların özel biçimde yıkanmalarına ihtiyaç bulunmamaktadır ve hayvanlar hiçbir şekilde dezenfekte edilmemelidir. - Korona virüs, salya ve dışkıyla bulaştığından dolayı kedi ve ortam temizliği çok önem taşımaktadır. Virüs 4-6 hafta arası pasif bekleme süresine sahiptir. Kedinin korona virüsle karşılaşmaması için kedi kumu, mama kabı, ortam temiz tutulmalıdır. Kedinin bakım ve temizliği düzenli yapılmalıdır. - Kediyi sokağa çıkarmamak da virüsle karşılaşmayı engellemektedir. - Kediyi besin yönünden zengin beslemek, hastalığa karşı korunmada küçük de olsa katkıda bulunmaktadır. - Stres, korona virüsünün FIP'e dönüşmesinde etken olarak görülmektedir. Bu bağlamda kedinin psikolojisinin iyi olması sadece bu hastalığa değil diğer hastalıklara karşı korunmasında da önem taşımaktadır. Sonuç olarak, her ne kadar evcil hayvanlarımız covid-19’a yakalanmıyor gibi gözükse de yeni koronavirüs, birkaç saatten 1-2 güne kadar hayvanların üzerinde kalabilmektedir. Bu nedenle hem hayvanlarımız hem kendimiz için iyi hijyen uygulamalarını sürdürmeli, ellerimizi sık yıkamalıyız. Ayrıca erken tanı ve tedaviler hayat kurtarmaktadır. Bu bağlamda gerek koronavirüs gerekse diğer enfeksiyon vakalarında uygun tedavi programlarının sağlanması gerekmektedir. Yukarıda açıklanan belirtilere rastlanılması durumunda da en kısa zamanda 7/24 çalışmakta olan ve gerekli tüm laboratuvarlara sahip olan nöbetçi veteriner kliniği Lima Vet’e danışmanız ve düzenli veteriner hekim kontrollerinin yapılması önem taşımaktadır.